Wat zijn variabele kosten en waarom zijn ze belangrijk?

Vaste en variabele kosten: het verschil uitgelegd

Bedrijven maken verschillende soorten kosten, waaronder vaste en variabele kosten. Vaste kosten zijn kosten die niet veranderen, ongeacht de productie of verkoop. Denk hierbij aan huur, verzekeringen en afschrijvingen. Deze kosten blijven gelijk, ongeacht of een bedrijf veel of weinig produceert.

Variabele kosten, daarentegen, fluctueren op basis van het productievolume. Dit betekent dat deze kosten stijgen of dalen afhankelijk van het aantal producten of diensten dat een bedrijf levert. Voorbeelden van variabele kosten zijn grondstofkosten, verpakkingsmateriaal en transportkosten. In sectoren waar veel zakelijke ritten worden gemaakt, zoals de logistiek en consultancy, vallen ook brandstof- en onderhoudskosten hieronder. Bedrijven die hun reiskosten berekenen, merken dat deze kosten stijgen naarmate medewerkers meer kilometers afleggen.

Naast vaste en variabele kosten zijn er ook marginale kosten, die de extra kosten aangeven die ontstaan bij de productie van één extra eenheid. Deze hangen sterk samen met variabele kosten, omdat ze meestal bestaan uit extra grondstoffen, arbeid en energieverbruik.

Vind alle handige financiële tools voor uw bedrijf op één digitaal platform van Finom.

Variabele kosten per product berekenen

Om de juiste prijsstrategie te bepalen, is het belangrijk te begrijpen hoe variabele kosten per product worden berekend. De basisformule is:

Variabele kosten per product = totale variabele kosten / aantal eenheden

Er zijn verschillende methodes om kosten te berekenen, afhankelijk van de sector en het type product. Proportioneel variabele kosten stijgen bijvoorbeeld evenredig met de productie, terwijl progressief variabele kosten sneller stijgen en degressief variabele kosten langzamer toenemen.

Door het delen door het aantal geproduceerde eenheden, kan een bedrijf nauwkeurig inschatten hoe de kosten zich verhouden tot de verkoopprijs. Dit helpt ondernemers en ZZP’ers bij het nemen van winstgevende beslissingen en het optimaliseren van hun bedrijfsvoering.

Voorbeelden van variabele kosten in verschillende sectoren

Hieronder bespreken we enkele voorbeelden van variabele kosten per sector en hoe bedrijven deze kunnen beheersen.

1. Productiesector

In de productiesector zijn variabele kosten per product sterk afhankelijk van de gebruikte grondstoffen en de productielijn. Enkele veelvoorkomende kosten zijn:

• Grondstofkosten: materialen zoals hout, staal of plastic die nodig zijn om producten te vervaardigen.
• Energiekosten: elektriciteit en gasverbruik in fabrieken stijgen naarmate de productie toeneemt.
• Transportkosten: hoe groter het aantal eenheden dat wordt geproduceerd, hoe hoger de distributiekosten.

Kosten minimaliseren: bedrijven kunnen onderhandelen met leveranciers, efficiënter produceren en bulkinkoopstrategieën toepassen om totale variabele kosten te verlagen.

2. Retailsector

In de retailsector hangen variabele kosten per product af van het verkoopvolume. Belangrijke variabele kosten zijn:

• Inkoopkosten: winkels kopen producten tegen een bepaalde prijs per stuk.
• Verpakkingsmateriaal: kosten voor tasjes, dozen en beschermende verpakkingen stijgen met de verkoop.
• Verzendkosten: online retailers betalen verzendkosten afhankelijk van het aantal bestellingen.

Kosten minimaliseren: slimme voorraadbeheerstrategieën en efficiëntere verpakkingsmethoden kunnen helpen om kosten te verlagen.

3. Dienstverleningssector

In de dienstverlening zijn variabele kosten vaak gekoppeld aan arbeidsuren en operationele kosten. Denk aan:

• Directe loonkosten: uurloon van werknemers dat stijgt bij meer werkuren of opdrachten.
• Software- en transactiekosten: licentiekosten per gebruiker of transactiekosten bij betaalproviders.
• Reiskosten: brandstof- en transportkosten voor medewerkers die bij klanten op locatie werken.

Kosten minimaliseren: automatisering en efficiëntere personeelsplanning kunnen helpen om variabele kosten te beheersen zonder in te leveren op servicekwaliteit.

De verschillende soorten variabele kosten

Om een goed inzicht te krijgen in hoe variabele kosten zich ontwikkelen, worden ze ingedeeld in drie categorieën: proportioneel variabele kosten, progressief variabele kosten en degressief variabele kosten. 

Proportioneel variabele kosten

Proportioneel variabele kosten nemen in een vaste verhouding toe met de productie. Wanneer de productie verdubbelt, verdubbelen ook deze kosten. Het lineaire verband zorgt ervoor dat de kosten per stuk gelijk blijven.

Een klassiek voorbeeld is grondstofgebruik: een bakker heeft per brood een vaste hoeveelheid meel, water en gist nodig. Verdubbelt hij de productie, dan verdubbelen ook deze kosten. Ook directe loonkosten bij stukloon vallen hieronder, omdat medewerkers per geproduceerd item worden betaald.

Progressief variabele kosten

Progressief variabele kosten stijgen sneller dan de productie. Wanneer de productie verdubbelt, nemen deze kosten met meer dan het dubbele toe. Dit komt vaak door inefficiënties, hogere werkdruk of stijgende kosten per eenheid bij beperkte capaciteit.

Een voorbeeld is overuren: werknemers in een fabriek krijgen voor extra uren vaak een hoger loon, waardoor de loonkosten disproportioneel stijgen. Ook kunnen extra productieshifts hogere onderhouds- en energiekosten veroorzaken.

Degressief variabele kosten

Degressief variabele kosten stijgen minder snel dan de productie, waardoor de kosten per product dalen bij grotere productievolumes. Dit komt door schaalvoordelen, waarbij efficiënt gebruik van middelen leidt tot lagere kosten per eenheid.

Een voorbeeld is bulkinkoop: een fabrikant die grote hoeveelheden bestelt, krijgt een lagere prijs per stuk. Ook transportkosten kunnen dalen als producten in grotere ladingen worden vervoerd.

Strategieën om variabele kosten te beheersen en te optimaliseren

Er zijn verschillende strategieën die ingezet kunnen worden om totale variabele kosten te verlagen zonder in te leveren op kwaliteit of productiviteit.

Efficiënter gebruik van grondstoffen en productiemiddelen

Door grondstoffen slimmer in te kopen en verspilling te minimaliseren, kunnen bedrijven hun kosten aanzienlijk verlagen. Dit kan door:

• Bulkinkoop: leveranciers bieden vaak korting bij grotere bestellingen, wat de kosten per product verlaagt.
• Afvalreductie: het optimaliseren van productieprocessen om minder restmateriaal over te houden.
• Slim voorraadbeheer: het juist inschatten van de benodigde materialen om overproductie en opslagkosten te beperken.

Gebruik van technologie en automatisering

Veel bedrijven verlagen hun variabele kosten door technologie in te zetten om processen efficiënter te maken. Automatiseringstools kunnen helpen door repetitieve taken te verminderen, wat leidt tot minder arbeidsuren en lagere loonkosten. Enkele voorbeelden hiervan zijn:

• Productierobots: in de industrie zorgen geautomatiseerde systemen voor snellere en consistente productie.
• ERP-systemen: software die voorraadbeheer en inkoop optimaliseert, waardoor onnodige kosten worden vermeden.
• Digitale betalings- en factureringssystemen: vermindert administratieve lasten en bespaart tijd op handmatige verwerking.

Voorbeelden van bedrijven die variabele kosten succesvol hebben geminimaliseerd

Verschillende grote bedrijven hebben met succes hun variabele kosten verlaagd door het benutten van schaalvoordelen en het implementeren van geavanceerde automatiseringstechnieken. Hieronder bespreken we enkele concrete voorbeelden.

Amazon: efficiëntie door schaalvoordelen en automatisering

Amazon heeft zijn positie als e-commercegigant versterkt door effectief gebruik te maken van schaalvoordelen en automatisering. Door een uitgebreid netwerk van fulfilmentcentra en geavanceerde logistieke systemen kan Amazon enorme hoeveelheden producten verwerken tegen relatief lage kosten per eenheid. Het bedrijf investeert continu in robotica en geautomatiseerde processen om de operationele efficiëntie te verhogen en arbeidskosten te verlagen. Deze strategieën hebben Amazon in staat gesteld om concurrerende prijzen te hanteren en tegelijkertijd de winstgevendheid te maximaliseren.

Walmart: kostenbesparing door een efficiënte supply chain

Walmart, een van 's werelds grootste detailhandelsketens, heeft zijn variabele kosten per product verminderd door een uiterst efficiënte supply chain en uitstekend logistiek systeem te implementeren. Het bedrijf onderhandelt direct met leveranciers om producten in bulk tegen lagere prijzen te verkrijgen en maakt gebruik van geavanceerde technologieën voor voorraadbeheer. Door deze praktijken kan Walmart de operationele kosten verlagen en klanten producten aanbieden tegen concurrerende prijzen, terwijl het toch winstgevend blijft.

Toyota: Just-in-Time productie voor kostenreductie

Toyota, een toonaangevende autofabrikant, heeft het Just-in-Time (JIT)-productiesysteem geïntroduceerd om progressief variabele kosten te beheersen. Dit systeem houdt in dat onderdelen en materialen precies op het moment worden geleverd dat ze nodig zijn in het productieproces, waardoor voorraadhoudende kosten en verspilling worden geminimaliseerd. Door deze benadering heeft Toyota de flexibiliteit verhoogd en de productiekosten per voertuig verlaagd, wat bijdraagt aan een verbeterde winstgevendheid.

Graag op de hoogte blijven over Finom? Abonneer dan op onze maandelijkse nieuwsbrief voor de laatste updates!

Door te klikken op “→” gaat u akkoord met onze algemene voorwaarden.

Veelgestelde vragen

Is elektriciteit een vaste of variabele kost?

Elektriciteitskosten kunnen zowel vast als variabel zijn, afhankelijk van het gebruik. Een bedrijf met een vast energiecontract betaalt een vast bedrag per maand, wat dit een vaste kost maakt. In productieomgevingen stijgen de energiekosten echter bij een hogere productie, waardoor ze als variabele kosten worden beschouwd.

Wat is de formule voor variabele kosten per stuk?

De formule voor variabele kosten per stuk is:

Variabele kosten per stuk = totale variabele kosten ÷ aantal eenheden

Alle variabele kosten worden samengevoegd en daarna verdeeld over het totaal aantal geproduceerde eenheden, waardoor de kosten per product duidelijk worden.

Wat zijn de variabele kosten in de horeca?

In de horecasector zijn typische variabele kosten onder andere:

• Ingrediënten en dranken: de kosten voor voedsel en dranken stijgen naarmate er meer maaltijden worden geserveerd.
• Loonkosten: personeel dat per uur wordt betaald, vormt een variabele kost afhankelijk van de drukte.
• Energie- en waterverbruik: deze kosten stijgen bij een toename van gasten en productie in de keuken.

Wat zijn de gevolgen van stijgende variabele kosten voor bedrijven?

Wanneer variabele kosten stijgen, heeft dit een directe invloed op de kostprijs van producten of diensten. Bedrijven kunnen:

• De verkoopprijzen verhogen om kostenstijgingen te compenseren.
• Kostenoptimalisaties doorvoeren om de impact te minimaliseren.
• Efficiëntere productiemethoden en schaalvoordelen benutten om stijgende kosten te beheersen.

Hoe beïnvloeden variabele kosten de winst van een bedrijf?

Variabele kosten bepalen samen met de vaste kosten de totale kosten van een bedrijf. Wanneer variabele kosten toenemen zonder een stijging in verkoopprijzen, neemt de winstmarge af. Door deze kosten te minimaliseren of efficiënter te beheren, kunnen bedrijven hun winstgevendheid verbeteren.